De gevaren van perfectionisme als topsporter

Perfectionisme wordt door topsporters vaak gezien als een goede karaktereigenschap en iets waar met een bepaalde trots over gesproken wordt. ‘Ik moet mijn training perfect uitvoeren tot op de minuut nauwkeurig’ of ‘Als ik minder lang op de fiets zit dan in mijn trainingsschema staat dan mag ik niet tevreden zijn van mezelf’ of ‘Ik moet meer dan 8 uur per nacht slapen anders kan ik niet presteren.’ Zeker, perfectionisme als topsporter kan je ver brengen, maar het kan je ook ontzettend in de weg zitten. Het kan er namelijk voor zorgen dat je nooit tevreden bent en jezelf verliest in de details. Het is dus de kunst om te streven naar het maximale, maar jezelf er niet op af te rekenen. Een lastige balans waar ik je in deze blog meer over wil bijbrengen.

Wat is perfectionisme bij topsporters?

Perfectionisme is de neiging om extreem hoge standaarden te zetten. Meestal bij jezelf, maar regelmatig ook aan jouw omgeving. Je verwacht hierbij als sporter het maximale van jezelf en neemt geen genoegen met minder. Dit is zowel in training als in de wedstrijden. We kunnen hierbij drie onderdelen van perfectionisme onderscheiden. Perfectionistisch streven, perfectionistisch zorgen maken en zelfkritiek. Hierbij zien we ook gelijk heel duidelijk een scheiding waar perfectionisme een positieve eigenschap kan zijn en wanneer het minder wenselijk is.

Voordelen van perfectionisme als sporter

Perfectionistisch streven

Bij perfectionistisch streven ben je als sporter tijdens het sporten bezig met het maximale uit jezelf te halen. Je wilt hierbij de uitdaging aangaan om jezelf te verbeteren en anderen te verslaan. De voordelen hiervan zijn:

Sterke discipline

Perfectionistische sporters houden zich nauwkeurig aan trainingsschema’s. Zo trainen ze precies het aantal uren als het niet meer is dat er op het schema staat. Ze zullen niet snel opgeven!

Focus op details

Door gefocust te zijn op details zijn deze sporters heel erg bezig om elk onderdeel te opimaliseren. Iedere halve procent die ze kunnen pakken die nemen ze. Daardoor kunnen ze de concurrentie voorblijven.

Gedreven om te verbeteren

Progressie en verbetering bij zichzelf zien zijn belangrijke drijfveren voor perfectionisten. Hierdoor zijn ze vaak gemotiveerd om te leren en studeren én zullen ze vaak vragen stellen.

Nadelen van perfectionistisch zijn als sporter

Perfectionistisch zorgen maken

Ondanks dat perfectionistisch streven een wenselijke eigenschap is om te hebben als topsporter gaat het vaak gepaard met negatieve gevolgen. Één daarvan is het zorgen maken. Dat kan in aanloop naar een belangrijke wedstrijd of tijdens trainingen over de vraag of je het wel goed doet.

Angst voor fouten

Vaak worden perfectionisten in de kern gedreven door angst. Ik moet mijn training perfect uitvoeren anders… Anders ben ik bang dat ik niet goed genoeg ben. In plaats van een drijfveer vanuit groei, plezier of ontdekken, wordt een perfectionist diep van binnen gedreven door een angst om fouten te maken. Als ik dit niet perfect uitvoer dan… faal ik als sporter of als mens.

Hoge prestatiedruk

Dit zorgt voor een gigantische prestatiedruk. Op het moment dat je niet presteert vanuit ontspanning en plezier, maar vanuit een angst om te falen als sporter of als mens dan is elke prestatie een gevaar, een mogelijkheid om te falen. Hoewel dit soms kan helpen om je scherp te houden, is dit op de lange termijn een grote bedreiging voor je eigenwaarde en zelfvertrouwen en komt het je prestaties ook niet ten goede.

Malen

Als je de druk zo opvoert en de lat zo hoog legt kan dit ervoor zorgen dat je 24/7 bezig bent om alles perfect uit te voeren. Hierdoor is er te weinig ruimte om te ontspannen en je lichaam komt zelden in een volledige staat van rust.

Dit heeft bijvoorbeeld als gevolg dat je slaapkwaliteit omlaag gaat, stresslevels omhoog gaan en je veel aan het malen bent. Dezelfde dreigende situatie of uitkomst opnieuw en opnieuw afspeelt in je hoofd zonder dat je er wat aan kunt doen. Je maakt je zorgen over een negatieve uitkomst en welke gevolgen dit heeft. Dit is iets anders dan visualiseren.

Zelfkritiek

Waar perfectionisch streven en en perfectionistisch zorgen maken voorafgaan aan het leveren van een prestatie, komt zelfkritiek pas na afloop van een wedstrijd of in jouw ogen niet goed uitgevoerde training.

Moeite met complimenten accepteren

Wat voor jou als perfectionist als imperfect of als falen aanvoelt, kan voor anderen een geweldige prestatie zijn. Dit is de reden dat het als perfectionist moeilijk, haast onmogelijk is om complimenten over je geleverde prestatie te accepteren. Je denkt dat mensen het niet menen of je neemt hun compliment niet echt serieus.

Dit zorg ervoor dat je zelden stilstaat bij geleverde prestaties en dat je bijna nooit energie en zelfvertrouwen haalt uit resultaat. Op termijn zuigt dit je volledig leeg en zorgt voor burn-out. Je plezier verdwijnt en je stopt veel sneller met je sport dan anderen.

Sociale vergelijking

Sociale vergelijking bij zelfkritiek door perfectionisten verwijst naar de neiging van perfectionisten om zichzelf voortdurend te vergelijken met anderen, vaak op een manier die hun eigen prestaties of kwaliteiten negatief laat uitvallen. Dit kan op verschillende manieren gebeuren:

Opwaartse vergelijking – Perfectionisten vergelijken zichzelf met mensen die beter presteren of succesvoller zijn. Dit leidt vaak tot gevoelens van ontoereikendheid en zelfkritiek, omdat ze het gevoel hebben dat ze niet goed genoeg zijn.
Neerwaartse vergelijking – Soms vergelijken perfectionisten zichzelf met mensen die minder goed presteren, maar in plaats van hier zelfvertrouwen uit te halen, kan dit juist extra druk opleveren: “Ik mag niet falen, want dan hoor ik bij die groep.”
Selectieve vergelijking – Ze focussen vaak alleen op de beste aspecten van anderen en negeren hun eigen successen of context, wat een vertekend beeld geeft.

Gevolgen perfectionisme bij topsporters

In de sport kan perfectionisme grote gevolgen hebben. Hoewel er zeker wel voordelen zitten aan perfectionistisch streven heeft onderzoek aangetoond dat perfectionisme heel goed moet worden gemanaged door de sporter willen de voordelen opwegen tegen de nadelen. De grootste tips die ik je kan geven is dat je bewust moet worden van jouw gedachtepatronen en overtuigingen rondom jouw prestaties. Waar leg je de lat, hoeveel druk leg je jezelf op en hoe ga je om met een slecht resultaat. Lukt het je om de druk op jezelf te verminderen en kun je omgaan met een minder resultaat, dan hebben we een mooie cocktail voor succes als topsporter.