Yips: Wat is het en hoe kun je ervan af komen?
Het is eigenlijk een mentaal probleem, dat wordt zo erg dat je hersenen de spieren niet meer kunnen aansturen. Net voordat ik de bal raakte bij het chippen ontstond er een hik- of schrikbeweging. Ik sliep niet meer, 's nachts om 3 uur stond ik naast m'n bed die chip beweging te maken. Onder training is de druk er niet. De yips is echt onder druk, de stress van het presteren dat ene moment in de wedstrijd dat het moet gebeuren. Het lukte me dan niet, dan miste ik gewoon die bal. Als het dan één of twee keer achter elkaar gebeurt, op een gegeven moment begon ik me gewoon te schamen wat je als professional laat zien.
Wat is yips precies?
De yips in golf is een plotselinge, vaak onverklaarbare motorische stoornis die golfers meestal rond het chippen of putten treft. Het uit zich in onwillekeurige, spastische bewegingen, tremoren in de spieren die een vloeiende en gecontroleerde slag in de weg zitten. Van amateurs tot professionals, iedere golfer kan last krijgen van deze stoornis. Het is niet alleen in golf een bekend probleem, ook in de dartwereld is het een bekend fenomeen. Hier wordt het aangeduid als darteritus.
Taakspecifieke dystonie
De yips in golf is een vorm van taakspecifieke dystonie. Dit houdt in dat de bewegingsstoornis enkel optreedt bij één specifieke vorm van spierspanning. Er is een verstoring opgetreden in de signalen die van de hersenen naar de spieren gaan. Deze verstoring in signalen uit zich in een abnormale beweging of een abnormale stand van één lichaamsdeel. Deze beweging is vaak draaiend of krampachtig en volgen steeds hetzelfde patroon.
Wat zijn de oorzaken van yips?
Er zijn verschillende theorieën over de oorzaken van de yips. Zo worden er neurologische, biomechanische en psychologische oorzaken aangevoerd als verklaring. De meest voor de hand liggende is dat het een combinatie van onderstaande factoren. Wij zullen ons richten op psychologische oorzaken.
Psychologische oorzaak
In voetbal, basketbal of wielrennen kunnen er gedurende de wedstrijd fouten gemaakt worden, die eenvoudig op te lossen zijn en geen grote impact hebben op het eindresultaat. De focus die nodig is om de beste mogelijke score neer te zitten is wisselend. Zo ben je constant aan het wisselen van focus, heb je rekening te houden met tegenstanders, spelsituatie, jezelf etc.
Golf, maar ook darts, handboogschieten en poolbiljart zijn anders in die zin. Hier speel je namelijk altijd tegen jezelf en luistert de focus die je moet hebben ontzettend nauw. Iedere afleidende gedachte, iedere millimeter anders, iedere beweging en ieder gevoel kan ertoe leiden dat je geen perfecte score neerzet of minder presteert dan je zou kunnen. Dit maakt dat alle druk, stress en spanning zich ophoopt tot het ene moment van ultieme focus en prestatie. Daar kan veel misgaan.
Resultaatgericht denken
Zo kan een golfer zich vlak voor het slaan zorgen gaan maken over de uitkomst van zijn slag. ‘Wat zullen ze wel niet van me denken’, ‘als ik de bal maar goed raak’, ‘Ik mag nu geen last krijgen’ ‘Als ik ‘m nu niet goed raak dan kan ik het toernooi wel vergeten’. Dit zijn enkele voorbeelden van gedachten die ervoor zorgen dat de druk extra verhoogd wordt en de prestatie vermindert. Dit kan een oorzaak zijn van een verergering van de mentale blokkades en fysieke verstoringen.
Focus op techniek.
Wat ook kan is een overdreven focus leggen op het uitvoeren van de techniek waardoor de bewegingen krampachtig worden. Meer frustratie kan het gevolg zijn en ook hier ligt een verergering van de dystonie op de loer.
4 tips om van de yips af te komen
Gelukkig zijn er manieren om van de yips af te komen. Deze sportpsychologische mentale trainingen vergen tijd en aandacht, maar zullen op den duur zijn vruchten afwerpen. Het gaat hierbij vaak om het gebrek aan vertrouwen terug te winnen of de neurale paden in de hersenen anders aan te leggen zodat de storingen worden omzeilt of doorbroken.
1. Visualiseren
Waarschijnlijk is de meest effectieve methode in het verminderen van de yips het zogenaamde kinesthetisch visualiseren. Anders dan bij normaal visualiseren laat je je lichaam en spieren daadwerkelijk de bewegingen uitvoeren. Visualiseren is het op real time af laten spelen van een bepaalde beweging, situatie of scenario. Hierdoor leg je paden in je hersenen aan en ben je als het ware aan het trainen zonder te trainen. Met het kinesthetisch visualiseren kun je je daarbovenop nog eens daadwerkelijk je lichaam meenemen in deze optelsom waardoor het een sterker effect heeft.
2. Instructieve zelfspraak
Er zijn twee soorten zelfspraak, positieve zelfspraak en instructieve zelfspraak. Bij positieve zelfspraak wil je jezelf oppeppen op het moment dat je het zwaar hebt en je nog even door moet zetten van jezelf. Instructieve zelfspraak legt de focus op de techniek waarmee je jezelf dus een instructie meegeeft bij het slaan van de bal.
Naar de bal blijven kijken is een voorbeeld van instructieve zelfspraak.
Laat je schouders vallen, niet te hard knijpen.
Maar ook het uitvoeren van je pre-routine kan in de vorm van instructieve zelfspraak, waarbij je elk onderdeel tegen jezelf herhaalt. Het steeds afvinken van elke minimale opdracht geeft vertrouwen om de volgende minimale opdracht uit te voeren en de volgende totdat je hebt geputt of gechipt. Het is ook een goed idee om dit vooraf uit te schrijven in een stappenplan.
3. Mantra's
Mantra’s lijken in zekere zin op zelfspraak, maar zijn korter en zijn een soort spiekbriefje van zelfspraak. Het geeft vaak in het kort weer waar je op wilt letten tijdens een beweging, actie of beslissing. Hiermee leg je namelijk de complexiteit van een golfbeweging naast je neer en verpak je het tot één simpel woordje of zinnetje en kun je de rest over laten aan je automatische, aangeleerde bewegingen.
Voorbeelden zijn: kalm blijven, licht als een veertje, diep ademen, ontspan, krachtig.
4. Aandachtscirkels
Aandachtscirkels kunnen tenslotte helpen bij het behouden van de juiste focus. Het doel? Blijf in cirkel 1 en focus je op je taak. Al het andere is ruis en afleiding en wil je niet mee bezig zijn tijden het putten of chippen. Dit levert namelijk alleen maar extra druk op en is niet helpend.
Onze taak is de bal in de hole te krijgen en bij de aandachtscirkels stel je jezelf de vraag hoe? Meer dan dat is het niet. Het probleem is hierin alleen dat deze opdracht onder stress en spanning een stuk moeilijker uit te voeren is en de aandacht vaak uitgaat naar één van de andere cirkels.
Een mooie oefening is dan ook om jezelf uit te dagen om tijdens een wedstrijd of qualifier 5x gedachtes uit andere cirkels te onderscheppen en jezelf terug te brengen naar de taakfocus. Lukt het je 5x, probeer het dan 10x en dan 20x. Zo verminder je de waargenomen druk en stress steeds een beetje meer en zal het effect van de yips afnemen onder druk.
Vond je dit interessant? Mijn naam is Lex Ligtenberg, MSc. Sport- en Prestatiepsycholoog en ik help ambitieuze poker spelers en topsporters met hun mindset. Als fanatieke amateur pokerspeler kwam ik er tijdens mijn master achter dat de processen en vaardigheden die in de topsportwereld gelden exact dezelfde zijn als die aan de pokertafel ingezet kunnen worden. Winnende pokerspelers zijn namelijk zowel aan de tafels als tijdens het studeren bezig met het leveren van een topprestatie. Deze realisatie was voor mij reden om mijn focus te verdelen op de individuele begeleiding van zowel pokerspelers als ambitieuze topsporters die klaar zijn om de volgende stap te maken in hun carrière!